آشنایی با برنامه ریزی سناریو
1. ریشه ها- سیر تاریخی:
a. آینده گرایی (1930) : سناریو روشی برای آینده پژوهی
b. برنامه ریزی سناریو: استفاده از مفهو سناریو و تفکر حال آِنده (کان) در شرکت ران (1950)
c. تدوین راهبرد: ابزاری برای برنامه ریزی راهبردی (1970)
d. یادگیری و توسعه سازمانی ( ابزاری برای برنامه ریزی راهبری (1970)
2. گرایش های افراد
a. گذشته گرا
b. حال گرا
c. آینده گرا : آینده است که حال را می سازد :
3. آینده پژوهی:
a. توصیفی : چگونه از دل تحولات امروز آینده متولد می شود. از بین آینده های ممکن یک آینده محتمل را تخمین بزند.
b. هنجاری: دانش شکل بخشیدن به آینده متناسب با امیال و آرمانهای فردی و سازمانی است. تلفیق دانش ها و ارزشها به منظور طراحی اقدامات اجتماعی آینده
4. موضوعات آینده پژوهی : مطالعه آینده های ممکن، مطالعه آینده های محتمل، مطالعه تصویرهای آینده ، تفسیر گذشته و تعیین موقعیت حال
5. سیستم :
a. پیش خور: آینده پژوهشی (از آینده به حال می رسد)
b. پس خور : نتایج تاریخی و ارزیابی ( از گذشته به حال می رسد)
6. آینده ها
a. باورکردنی: سازگاری با باور و دانش فعلی
b. ممکن : قابلیت وقوع دارند حتی اگر با دانش امروز در تناقض باشند.
c. مرجح: مطلوبیت وقوع دارند ( آینده دلخواه)
d. محتمل : احتمال وقوع دارند ( مبتنی بر روند )
7. تعریف سناریو
a. داستان یا شرحی واضح از آینده های ممکن متعدد مورد مواجهه با یک سیستم
b. به صورت نموداری و یا متحرک، جریان تحول و پیدایش حالت های مختلف سیستم را نمایش می دهند.
c. جلب توجه مدیران روی نقاط انشعاب مسیر آینده و پیشامدهای بالقوه
d. ابزار نظم بخشیدن به بینش ها و استنباط های رهبران و مدیران نسبت به آینده هستند
8. اهمیت
a. ابزار برنامه ریزی
b. ابزار یادگیری
c. کمک به فهم منطق تحولات
d. روشن سازی نیروهای رانش، عوامل کلیدی و بازیگران کلیدی
e. به چالش کشیدن پارادایمهای موجود
9. انواع سناریو
a. معجزه
b. خوش بینانه
c. بدون شگفتی
d. بدبینانه
e. فاجعه
10. مقایسه سناریو، پیش بینی ها و پنداره ها
پنداره ها |
پیش بینی ها |
سناریو |
آیندهای دلخواه |
آیندهای محتمل |
آینده های ممکن و قابل قبول |
مبتنی بر ارزش |
مبتنی بر روابط معین |
مبتنی بر عدم اطمینان |
خطرات پنهان |
خطرات پنهان |
خطرات آشکار |
کیفیت معمولی |
کمیت |
کیفیت یا کمیت |
انرژی دادن |
نیاز به جرأت تصمیم گیری |
نیاز به دانستن آنچه که ما تصمیم می گیریم |
اغلب استفاده می شود |
روزانه استفاده می شود |
بندرت استفاده می شود |
وظایف به عنوان محرک ها |
قوی در چشم انداز کوتاه مدت |
قوی در چشم اندازهای میان مدت تا بلند مدت |
برای تغییرات اختیاری |
قوی در درجه پایین عدم اطمینان |
قوی در عدم اطمینان متوسط و بالا |
11. برنامه ریزی سناریو: روش منظم و سیستماتیک برای برنامه ریزی در رابطه با عدم اطمینانی، پیچیدگی و ابهام در محیط های آینده
a. نیروهای پیشران کلیدی
b. پیچیدگی های فوق العاده
c. عدم قطعیت های متعدد
d. ابهامات
e. آینده های ممکن
12. فرآیند برنامه ریزی سناریو: مغز : اسکن محیط، مفهوم سازی، شناسایی گزینه های توسعه آینده و تصمیم گیری - فرآیند برنامه ریزی سناریو (TAIDA)
a. پیگیری (Tracking) : مشاهده و پیگیری تغییرات و علائم فرصت و تهدید
i. شناسایی موضوع، شناسایی نیرو محرکه ، شناسایی عناصر از پیش تعیین شده نیرو محرکه، شناسایی عدم اطمینان های حیاتی
b. تحلیل (Analayzing) : تحلیل نتایج و ایجاد سناریو
c. تصویر برداری (Imaging) : شناسایی امکانات و چشم اندازهای خواسته شده
d. تصمیم گیری (Deciding) : وزن دهی به اطلاعات و شناسایی انتخاب ها
e. اقدام (Acting): تدوین شاخص های راهنما یا اهداف کوتاه مدت و برداشت قدم اول
13. ویژگی های برنامه ریزی سناریو:
a. روش یادگیری درباره آینده است که از طریق فهم ماهیت و اثر عدم اطمینانی و نیرو محرکه های موثر
b. فرآیند گروهی است که مبادله دانش و توسعه درک عمیق متقابل موضوعات مربوط به آینده را تشویق می کند
c. هدف ساختن تعدادی داستان واگرا بوسیله برون یابش عدم اطمینان ها و... است
d. هدف از داستانها : اهداف دو گانه ای از افزایش دانش محیط و وسعت بخشی به درک از وقایع ممکن
14. زمینه های استفاده : (1) عدم اطمینانی (2) تغییر غیر خطی یا پارادایمی (3) پیچیده و ابهام (4) ارزیابی عملکرد کسب و کار موجود (5) به چالش کشیدن پارادایم ها و فرض های موجود
15. ابعاد پروژه های برنامه ریزی سناریو :
a. هدف : پیش نیازهای تغییر تمرکز کسب و کار جدید (تفکر جدید، تغییر پارادایم)
b. هدف: پیش نیازهای تغییر تمرکز کسب و کار قدیم ( خطر آگاهی / نیاز به تجدید)
c. هدف اقدام ، تمرکز کسب و کار جدید (توسعه کسب و کار و یا توسعه مفهوم)
d. هدف اقدام تمرکز کسب و کار قدیم (توسعه راهبرد/ توسعه سازمانی)
16. زمینه های کاربرد : تغییر پارادایم ها هست (الگوی تغییر چرخه عمر تکنولوژی)
17. روش های اجرا :
مؤلفه |
مدل کارشناس |
مدل مشارکت |
مدل سازمان |
کارهای برنامه ریز |
تنها |
با یک گروه در سازمان |
کارشناس گروهی از افراد سازمان را آموزش می دهد |
کنترل |
برنامه ریز فرایند را کنترل می کند |
برنامه ریز در داخل فرایند هدایت کار را بر عهد دارد |
برنامه ریز خارج از فرایند باقی می ماند |
نتیجه |
بوسیله برنامه ریز بیان می شود |
متعلق به گروه است و بوسیله گروه بیان می شود |
متعلق به سازمان است |
رابطه |
واگذاری را برنامه ریز کامل می کند |
برنامه ریز رابطه را با گروه حفظ می کند |
برنامه ریز مسئولیت را به گروه واگذار می کند |
18. مقایسه با روش سنتی :
برنامه ریزی سنتی |
برنامه ریزی سناریو |
مؤلفه |
جزیی/ همه چیز یکسان است |
کلی/هیچ چیر یکسانی وجود ندارد |
چشم انداز |
کمی، عینی و دانسته شده |
کیفی، نه ضرورتاً کمی، ذهنی ، دانسته شده یا پنهان |
متغیرها |
آماری و ساختار باثبات |
پویا، ساختار در حال ظهور |
روابط |
گذشته حال را توضیح می دهد. |
آینده علت وجودی حال است |
توضیح |
ساده و معین |
پیچیده و نامطمئن |
تصویر آینده |
مدل های کمی و جبری |
تحلیل قصد، مدل های کیفی و استوکاستیک |
روش |
منفعل و سازگاری (پذیزش آینده) |
فعال و خلاق (خلاق آینده) |
نگرش به آینده |
19. برای اتخاذ تصمیم درباره آینده، ادغام برنامه ریزی سناریو و و برنامه ریزی استراتژیک مفید محسوب می شود.
20. فازهای برنامه ریزی سناریو : دو فاز کلان دارد
a. ساخت سناریو
b. برنامه ریزی راهبردی